Bioróżnorodność Stobrawy

W dorzeczu Stobrawy powstało wyjątkowe miejsce, które łączy ludzi wokół tematu bioróżnorodności i lokalnego dziedzictwa kulturowego. Jest to stary, wielogatunkowy i wieloodmianowy sad, w którym drzewa i krzewy owocowe przeplatają się w naturalnym nieładzie, tworząc "dziki sad". Nie jest to typowy sad z równymi kwaterami i przystrzyżoną trawą, lecz przestrzeń, gdzie gatunki drzew owocowych rosną w harmonijnym chaosie. Często obok jabłoni można znaleźć gruszę, wiśnię czy brzoskwinię. Wśród rosnących tam drzew znajdują się również czereśnie, morele, nektaryny i śliwy.

Sad jest także domem dla "zapomnianych owoców", takich jak dereń jadalny, czarny bez odmianowy, pigwa, pigwowiec, aronia czy jadalna jarzębina o granatowych owocach. W międzyrzędziach zamiast trawy rosną rośliny nektarowe i pyłkodajne, dostarczające pokarmu dla pszczół, trzmieli, motyli i innych owadów zapylających. Szczególnie uwielbiane przez te owady są kwiaty lawendy, których w sadzie posadzono ponad trzy tysiące. W okresie kwitnienia zachwycają one fioletowym kolorem, intensywnym zapachem i stają się prawdziwym rajem dla owadów zapylających. Na terenie sadu znajduje się również pasieka, z której pozyskiwane są różne rodzaje miodów, w tym miód z nutą lawendową.

W trosce o wzmacnianie bioróżnorodności w niektórych międzyrzędziach wprowadzono uprawę malin i borówki amerykańskiej. Jest to wynik współpracy z Instytutem Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowym Instytutem Badawczym w Puławach. Inicjatywa ta stanowi przykład agroleśnictwa – systemu użytkowania ziemi, który wspiera zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Działania te są elementem innowacji realizowanej w tym sadzie przez Grupę Operacyjną EPI w ramach programu Współpraca, przy merytorycznym wsparciu brokerów innowacji ośrodków doradztwa rolniczego. W ramach tych działań lansowane są praktyki pobudzania aktywności biologicznej gleb w połączeniu z działaniami zmierzającymi do podniesienia w niej zawartości substancji organicznych. Wdrażane rozwiązania przyczyniają się do minimalizacji ryzyka wynikającego z zachodzących zmian klimatycznych, a odbudowa bioróżnorodności pozwala na wykorzystanie naturalnej bioodporności - agroekosystemów. Realizowany projekt znalazł się w bazie projektów „Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich” (SIR) oraz brał on udział w konkursie Agriculture and Rural Inspiration Awards (ARIA) 2024, organizowanym przez Europejską Sieć Wspólnej Polityki Rolnej i został wpisany do bazy dobrych praktyk prowadzonej na portalu KSOW+. Ponadto, projekt zakwalifikował się do projektu Soil-X-Change realizowanego w ramach programu Horyzont Europa. Istotą projektu Soil-X-Change jest zgromadzenie grup operacyjnych europejskiego partnerstwa innowacyjnego (OG EIP) i kluczowych interesariuszy zajmujących się zrównoważonym zarządzaniem glebami i gospodarstwami rolnymi. Partnerem I koordynatorem projektu w Polsce jest Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie.

Nawiązując do lokalnej tradycji, w sadzie założono niewielką winnicę, w której rosną zarówno ciemne, jak i jasne odmiany winorośli, umożliwiając coroczne winobranie. Uzupełnieniem tego miejsca jest duża wiata z osłonowymi ścianami wykonanymi z kamienia oraz drewnianych łupków łączonych zaprawą glinianą. Znajduje się tam również tradycyjny śląski piec chlebowy – wielok, w którym można wypiekać chleb oraz suszyć jabłka.

Miejsce to nawiązuje także do dziedzictwa kulturowego wsi. Zgromadzono tam stary sprzęt rolniczy oraz tablice dydaktyczne przedstawiające życie i pracę na roli w dawnych czasach. Dzięki temu odwiedzający mogą nie tylko podziwiać bioróżnorodność, ale również poznać historię rolnictwa i tradycje swoich przodków.